Da li znate zašto ne radite u ponedeljak?

Okončanjem Prvog svetskog rata, koji je i započeo napadom Austrougarske na Srbiju, nepovratno je, između ostalog i zahvaljujući žilavom otporu Srba, preoblikovana karta Evrope.

Proboj Solunskog fronta, koji su izveli Srbi, doveo je do postupnog raspada Austro-Ugarske, zatim i kapitulacije Nemačke, čime je, do tada najrazorniji rat, svetskih razmera, konačno završen.

Nedvosmislena namera vlasti u Beču, što je bilo bez ikakvog zazora naglašavano, bila je da se Srbija potpuno uništi, ali je žilav otpor Srba, mudro državno vodjstvo, kao i svesna žrtva čitave nacije doveo do velike pobede.

Austro-Ugarska je Srbiji rat formalno objavila 28. jula 1914. ali je njena rečna flotila par dana ranije već započela oružana dejstva. Masivne vojne operacije protiv Srbije započela je polovinom avgusta 1914. vrlo samouvereno, ali su potpune pobede Srba u bitkama na Ceru, avgusta, i Kolubari, decembra 1914. godine, iznenadile tada čitav svet. U Beču su odmah potom usledile smene na ključnim komandnim pozicijama.

Kada se oktobra 1915. dogodila zajednička velika ofanziva Austro-Ugarske, Nemačke i Bugarske na Srbiju, nakon žilavog otpora, započelo je postupno odstupanje srpske vojske i državnog vodjstva, preko Stare Srbije, odnosno Kosova i Metohije, i planinskih vrleti i divljina, put obala Jadrana i Jonskog mora.

Iako strahovito proredjena, srpska vojska se postupno oporavila, većinom na Krfu i u zaledju Solunskog fronta, odakle će nakon više pokušaja polovinom septembra 1918. probiti Solunski front.

Kao posledica velikih srpskih pobeda, Bugarska je kapitulirala poslednjih dana septembra, u oktobru Turska, Austro-Ugarska prvih dana novembra 1918. godine, da bi potom 11. novembra 1918. u Kompijenju, u 11.00 kapitulirala i Nemačka. Taj čin označio je kraj najvećeg i najrazornijeg rata koji je svet do tada video, u kojem je učestvovalo 36 država.

Srbija je u Prvom svetskom ratu ukupno izgubila 1.248.136 stanovnika, odnosno 28 odsto. U stvarnosti taj procenat je mnogo veći kada se imaju u vidu državni okviri Srbije od pre Balkanskih ratova, koji su, na svaki način izneli taj rat na svojim ledjima uz bitnu pomoć desetina hiljada Srba dobrovoljaca sa prostora negdašnje Austro-Ugarske.

Rezultat proboja Solunskog fronta iz 1918. godine, i drugih savezničkih pobeda, posle kapitulacija Bugarske, Turske, Austrougarske i Nemačke, ubrzanog oslobodjenja tadašnje Kraljevine Srbije, i prelaska srpske vojske u neoslobodjene zemlje dotadašnje Austro-Ugarske, bilo je i stvaranje Kraljevstva Srba Hrvata i Slovenaca, nove zajedničke države.

Pobede srpske vojske krunisane su odlukama Srba iz do tada neoslobodjenih krajeva da se prisajedine Srbiji, tako se Vojvodina prisajedinila Srbiji 25. novembra 1918. (Srem dan ranije), a Crna Gora 26. novembra. Usledilo je potom proglašenje ujedinjenja 1. decembra 1918. kada je regent Aleksandar Karadjordjević, u palati Krsmanović na Terazijama u Beogradu, proglasio stvaranje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.

Prema memorandumu Delegacije Kraljevine SHS na mirovnoj konferenciji u Parizu, Srbija je od jula 1914. do oktobra 1915. mobilisala više od 707.000 ljudi odnosno 24 odsto ukupnog stanovništva. Bilo je to 40 odsto ukupnog broja muškog stanovništva, daleko više nego bilo koja zaraćena zemlja. Ali u slučaju Srbije, osim ogromnih vojnih žrtava, i broj stradalih civila je bio izuzetno veliki.

Ukupno, zaraćene strane u Prvom svetskom ratu mobilisale su oko 70 miliona vojnika, a poginulo je ili stradalo na drugi način probližno 20 miliona, u tom smislu srpske žrtve za ukupnu pobedu saveznika u tom ratu bile su, u poredjenju sa drugima, nemerljive.

Kao posledica Prvog svetskog rata čak četiri velike imperije koje su, na ovaj ili onaj način vekovima postojala, prestale su da postoje, Austro-Ugarska, Turska, Rusija, Nemačka, a nastao je niz novih nacionalnih država, medju kojima i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

Dan primirja u svim pobedničkim zemljama svečano se obeležava još od 1919. što je i kod nas bio slučaj do Drugog svetskog rata.

Doprinos Srbije konačnoj pobedi saveznika u Prvom svetskom ratu bio je nesrazmerno veliki, i umnogome od posledica razaranja u tom ratu Srbija se nikada više nije oporavila.

Narodna skupština Republike Srbije krajem 2011. godine usvojila je izmene Zakona o državnim i drugim praznicima kojim je predvidjeno da se Dan primirja iz 1918. posebno obeležava i da obavezno bude neradan dan.

Izvor: alo!